Η Εύξεινος Λέσχη Ποντίων Νάουσας ιδρύθηκε αρχικά το 1927 από τους ξεριζωμένους πρόσφυγες του Πόντου που το 1922 υποχρεώθηκαν στην πρωτοφανή για την ιστορία Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου. Μέσα σ’ αυτήν την κατάσταση οι πρώτοι Πόντιοι πρόσφυγες της Νάουσας εγκατέλειψαν τις περιουσίες τους κινητές και ακίνητες και ήρθαν μόνο με τα ρούχα τους. Δεν ξέχασαν όμως και με αυτοθυσία και ηρωισμό διακινδύνευσαν τη μεταφορά των αγίων εικόνων, των ιερών και πολύτιμων τιμαλφών καθώς και τα βιβλία της ιστορικής βιβλιοθήκης της Αργυρούπολης του Πόντου “Ο Κυριακίδης”.

Η διάσωση των τόμων στον ελλαδικό χώρο υπήρξε περισσότερο περιπετειώδης απ’ ότι η μεταφορά τους. Η βιβλιοθήκη του συλλόγου αρχικά φιλοξενήθηκε στο πρώην τουρκικό τέμενος της πόλης, η κατάρρευση του οποίου το 1934 οδήγησε στη διάλυση του συλλόγου με αποτέλεσμα να χαθούν αρκετά βιβλία και ιερά τιμαλφή. Στη συνέχεια  το περιεχόμενο της βιβλιοθήκης μεταφέρθηκε στη Δημοτική Βιβλιοθήκη όπου έμειναν μέχρι το 1949, χρονιά κατά την οποία καίγεται η Νάουσα. Γι’ αυτό τα βιβλία μεταφέρονται στο αφύλαχτο υπόγειο του 5ου Δημοτικού Σχολείου όπου είναι σίγουρο ότι χάθηκαν περισσότεροι από 200 τόμοι, ώσπου τελικά  περιήλθαν οριστικά στην Εύξεινο Λέσχη. Η διαδρομή των 88 αυτών χρόνων στοίχισε 4.028 βιβλία.

Σήμερα στη βιβλιοθήκη της Ευξείνου Λέσχης σε ειδικό χώρο, από τους συνολικά 5.000 τίτλων με πολύ κόπο και αγώνα έχουν διασωθεί και φυλάσσονται μόλις 972 τίτλοι, καθώς επίσης και τα ανεκτίμητης αξίας ιερά και τιμαλφή της Ιεράς Μητρόπολης Χαλδίας (Ευαγγέλιο επί μεμβράνης, Μίτρα της Μητρόπολης Χαλδίας σε σχήμα Βυζαντινού στέμματος).  Στη συλλογή συναντώνται:  Χειρόγραφα θεολογικού περιεχομένου,  Φιλοσοφικά συγγράμματα των σύγχρονων λογίων τα περισσότερα εκ των οποίων είναι “Υπομνήματα εις τον Αριστοτέλη”, Μαθηματάρια δηλαδή σχολικά κείμενα όπου η ερμηνεία των λέξεων γίνεται με παράθεση συνωνύμων μεταξύ των στίχων,  Χειρόγραφα Ρητορικής, Γραμματικής και κώδικες με νομικά κείμενα. Στη συλλογή συγκαταλέγονται και πολύτιμα βιβλία που τυπώθηκαν σε ευρωπαϊκές πόλεις (Βενετία, Βιέννη, Κων/πολη, Παρίσι), τα πρώτα χρόνια μετά την εφεύρεση της τυπογραφία.

Όμως τα βιβλία αυτά δεν είναι μόνο ιστορικά, καλλιτεχνικά, επιστημονικά κειμήλια είναι μία ατελείωτη πηγή πληροφοριών και γνώσεων για τον ερευνητή τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τα τυπογραφικά τους σήματα που μαγνητίζουν το ενδιαφέρον. Πολύπλοκα, όμορφα, μυστηριακά, το καθένα είναι είτε δηλωτικό του τυπογράφου είτε σήμα του εκδοτικού οίκου που το εξέδωσε. Περιέχουν εμβλήματα, οικόσημα, μονογράμματα, γεωμετρικές συνθέσεις. Σχεδιάστηκαν από ζωγράφους και χαρακτές, πλαισιώνουν τα βιβλία, συνέβαλαν στην καθιέρωση της έκδοσης και αποτέλεσαν πιστοποιητικά εγκυρότητας και γνησιότητας του βιβλίου.

Σε αυτά τα βιβλία κρύβεται όλη η ιστορία του σύγχρονου ελληνισμού. Έτσι άρχισε ένας μαραθώνιος από το 1925 και συνεχίζεται μέχρι σήμερα από όλους τους προέδρους, τα διοικητικά συμβούλια του συλλόγου αλλά και κάθε ελληνική ψυχή ανά την υφήλιο για τη διάσωσή τους. Από το 2005 ύστερα από έρευνα, μελέτη κι αξιολόγηση των χειρογράφων και του έντυπου υλικού της βιβλιοθήκης άρχισαν οι εργασίες περιορισμού των φθορών και αποκατάστασης της αισθητικής ακεραιότητάς τους με την εφαρμογή εξειδικευμένων πρακτικών. Το επόμενο στάδιο στα πλαίσια του προγράμματος συντήρησης της πολύτιμης συλλογής ολοκληρώθηκε το 2010 με τη ψηφιοποίησή τους ώστε να επιτρέπεται η ελεύθερη ανάγνωση μέσω του διαδικτύου του συνόλου των τεκμηρίων της βιβλιοθήκης. Αμέριστοι υποστηρικτές σε όλη αυτήν την προσπάθεια αξίζει να αναφέρουμε ότι υπήρξαν το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων και το Εφορευτικό Συμβούλιο της Εθνικής Βιβλιοθήκης Ελλάδας σε συνεργασία με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και την πρώην Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Νομού Ημαθίας.

Σήμερα η Εύξεινος Λέσχη Νάουσας δεν σταματάει στην ψηφιοποίηση, για τη διαφύλαξη και διάδοση της προαναφερθείσας πολιτιστικής κληρονομιάς κατάφερε να εξασφαλίσει την παραχώρηση του διατηρητέου κτιρίου Τουρπάλη (πρώην Δημοτική Βιβλιοθήκη) για να δημιουργήσει ένα Μουσείο στο οποίο θα εκτίθενται η ιστορική συλλογή των βιβλίων και των ιερών κειμηλίων των εκκλησιών που φυλάσσονται στο Μουσείο Μπενάκη. Ενώ επόμενος στόχος της είναι να δημιουργήσει Εργαστήρι Συντήρησης για την αποκατάσταση της φθοράς των βιβλίων και να επιδιώξει την ίδρυση και τη λειτουργία Κέντρου Μελετών και Ιστορίας του Πόντου και των Αργυρουπολιτών, γιατί οι “Αλησμόνητες Πατρίδες” δεν ξεχνιούνται. Παρέμειναν στις αναμνήσεις των γεροντότερων, έγιναν παραμύθι για τα παιδιά, νοσταλγικό γλυκόπικρο τραγούδι στο στόμα και τις καρδιές όλων μας. Χρέος επομένως όλων μας είναι η διάσωσή τους ώστε να αποτελούν πάντα το συνδετικό κρίκο μεταξύ παρελθόντος, παρόντος και μέλλοντος.

Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της εποχής μας είναι η αλματώδης ανάπτυξη της τεχνολογίας και η παγκόσμια εξάπλωση και χρήση του διαδικτύου σε πλήθος εφαρμογών. Η σύγχρονη εποχή της πληροφόρησης θέτει τις βιβλιοθήκες απέναντι σε νέες προκλήσεις. Μία τέτοια πρόκληση είναι και η προσπάθεια της Ευξείνου Λέσχης να κρατήσει ανοιχτές τις πολιτιστικές και εκπαιδευτικές πύλες της γνώσης προς όλους και ιδιαίτερα τις νέες γενιές. Οι πρόσφυγες του Πόντου (της Αργυρούπολης και Τραπεζούντας) μας μετέφεραν μίας απαράμιλλης πολιτιστικής αξίας πνευματική και θρησκευτική κληρονομιά. Πρόκειται για ζωντανά κύτταρα της παιδείας και του ελληνικού πολιτισμού της Ανατολής και συγκεκριμένα για την ιστορική συλλογή της Φροντιστηρίου της Αργυρούπολης του Πόντου. Καθώς η επιστημονική τους αξία είναι πραγματικά ανεκτίμητη έγινε μία προσπάθεια διάσωσής της με την έρευνα, μελέτη κι αξιολόγηση των χειρογράφων και του έντυπου υλικού της βιβλιοθήκης και τη μετέπειτα ψηφιοποίησή του. Η αγωνία όλων είναι η διάσωση αυτού του θησαυρού, δηλαδή να παρατεθεί η ωφέλιμη διάρκεια ζωής των τεκμηρίων αυτών και να καταστεί η Εύξεινος Λέσχη χώρος παγκόσμιας αναφοράς για τον ποντιακό ελληνισμό. Βαρύ ιστορικό χρέος είναι η διάσωσή τους ώστε να αποτελεί πάντα το συνδετικό κρίκο μεταξύ παρελθόντος, παρόντος και μέλλοντος.